Segun ta bisa, cu tin un paar di shen sino ta miles di hende cu a bin di pazuid ey pa busca un miho futuro na Aruba. Riba su mes algo comprendibel. Hopi di nan a bin cu bon intencion y a cana nan caminda conforme ley. Otronan a bin pa hecha baina y un par hasta a drenta ilegal via lama. Otronan a dicidi di pidi asilo politico pa asina nan por keda na Aruba permanentemente cu tur sorto di privilegio. E pregunta ta si esunnan cu a pidi asilo a haci esaki di buena fe of den un forma corecto? Of kisas nan a purba di mal uza e sistema aki sabiendo masha bon cu locual nan ta haci no ta bon? Ban wak?
Mi cliente ideal di asilo
Te dia di awe ami no a entrega ningun peticion pa asilo politico pa ningun cliente. Awor si mi mester hacie, mi cliente lo ta por ehempel un politico activo di oposicion of un activista politico cu ta asina high profile cu tur dia, sino regularmente, ta den medionan di comunicacion hibando un oposicion of haciendo comentarionan asina fuerte contra e presidencia cu hasta e presidencia publicamente a declara cu e lo persigui of laga encarcela of laga mata of laga tortura e persona aki. Anto cu e persona aki di un forma milagroso of spectacular a logra burla di autoridad di e pais, a logra yega Aruba y ami lo ta na aeropuerto of waf pa ricibi e cliente cu un peticion na autoridad pa e persona haya refugio y proteccion na nos pais y na mes momento (kisas) entrega un peticion pa asilo cu tur prueba necesario. Den un caso asina, mi ta sigur cu e peticion lo wordo honra tambe of cu e persona lo wordo duna un pase pa un otro pais cu ta sper’e pa dun’e asilo politico of dun’e residencia los di e tema di asilo.Den pasado nos a mira cu hendenan manera Edward Snowden, Julian Assange, ex-presidente di Ecuador Evo Morales y e Dalai Lama a haya asilo.
E otronan awor?
Un pregunta cu por haci ta, cuanto hende di pazuid cu ta cana rond aki por bisa cu nan ta cay den e mesun categoria cu esunnan cu mi a menciona? Tur cu a yega Aruba como turista of cu a drenta ilegal anto kier keda aki no matter what, ami no lo ta dispuesto pa entrega un peticion pa nan pidi asilo. Dicon? Facil, pasobra nan no ta un refugiado politico, sino nan ta un migrante economico y como tal nan no ta bin na remarca pa haya asilo!
Tratado di refugiado di aña 1951
Un cantidad di pais, by the way excluyendo Venezuela, ta parti di e tratado di refugiado di aña 1951. A base di e tratado aki, paisnan a bay di acuerdo pa crea maneho y procedura den nan leynan local pa atende cu refugiadonan politico. Parti di esaki ta inclui maneho pa determina si e persona cu ta aplica pa un asilo politico ta bin na remarca pa haya tal asilo. Bo no por djis grita mi kier asilo pasobra cos ta malo pazuid ey y kere cu nos tin cu saca un red carpet pa bo.
Locual si nos como pais mester haci ta atende cu cualkier peticion den un forma diligente y eficiente. Esun cu ta cumpli por haya; esun cu no ta cumpli mester, of baha na awa, of wak si e por cualifica pa un titulo legal di estadia normal mescos cu tur otro hende. Den caso asina, e ora nan no por pretende ningun trato special pasobra nan ta refugiado politico, pasobra nan no ta. Nan ta migrante economico! Realidad ta cu nos pais no tin e capacidad ni e recursonan necesario pa ricibi hende di pazuid pa loco. Di baina nos por handle nos mes.
Ken si ta refugiado politico anto?
Pero e ora ken si ta bin na remarca pa pidi asilo? E tratado ta defini esaki:
“Toda persona que, por fundados temores de persecución por razón de su raza, religión, nacionalidad, pertenencia a determinado grupo social u opiniones políticas, se encuentre fuera del país de su nacionalidad y no pueda o no pueda permitirse la protección de ese país por dicho temor, o que, si no es nacional y reside fuera del país de su anterior residencia habitual, no puede o, por dicho temor, no puede regresar a él”
Mi ta pone e definicion na Spaño e biaha ki en bes di na Hulandes of na Papiamento ya cu ningun Arubiano lo tin necesidad di pidi asilo politico na Aruba. Kisas e por beneficia tambe esunnan cu a pidi asilo of ta pensa di pidi asilo pa nan compronde cu (casi sigur) nan no tin (ningun) derecho di pidi asilo. Awor despues di lesa e definicion, kisas bo ta compronde pakico mi lo entrega un peticion di asilo pa mi cliente ideal, pero no pa otronan.
Algun ehempel cu no ta cualifica pa asilo
- Si un hende yega Aruba cu vuelo of barco directo como turista for di Venezuela y e keda un paar di tempo aki y despues e ta bay pidi asilo, e chens ta grandi cu e no lo hay’e. Dicon? Pasobra ta mustra cu e por a sali for di su pais libremente (y drenta bek) sin di tin temor pa wordo persigui y cu e no mester a huy.
- Si un persona claim asilo bisando cu “nan” (na Venezuela) a menas’e of un famia pero e no por demostra cu el a wordo persegui of cu autoridad di su pais no lo protege anto e no por demostra esaki, e fli ey probablemente lo no subi.
- Djis claim cu e persona tabata miembro di un partido politico of cu el a yega di pega dos borchi of e tabata den un pelea tampoco no lo yuda.
- Djis bisa cu tur hende sa cu cos ta malo na Venezuela, cu miles di hende a bandona e pais y cu pesey Aruba mester duna asilo tampoco lo traha.
Awor prome cu algun hende bay saca conclusion cu #BoAbogadoFaborito ta contra hende, laga mi bisa acerca cu tur e ehempelnan aki m’a saca di casonan di nos corte unda hues a determina cu nan no por haya locual nan ta pidi pasobra nan NO ta cualifica como refugiado politico y cu nan ta migrante economico. Di locual mi por a investiga di casonan similar na corte, te awor mi no a haya ni un (1) decision unda corte ta bisa cu si e persona ta cualifica pa asilo. Ni un!
Locual si mi por a mira ta un of otro caso unda gobierno kisas no a sigui e procedura bon of no a presenta informacion necesario pa por a evalua e caso pero esaki no kiermen cu e persona lo a haya asilo.
Ki nos haci?
A base di e analisis aki nos por saca e conclusion cu mayoria hende di Venezuela cu a of cu ta pensa di pidi asilo, ta haci esaki sin cu ta cumpli cu e rekisitonan. Si nan tabata serio, nan lo a busca conseho adecua prome cu tuma e paso ey. Pesey comundad por cuestiona e personanan aki y e rol di esunnan cu por a facilita e actonan aki door di entrega peticion pa asilo pa loco.
UNHCR
Local tin un agencia internacional cu ta duna asistencia riba e tema aki https://help.unhcr.org/aruba/en/
E pagina ta enfoca riba e derecho pa pidi asilo. Di otro banda, por bisa si cu e pagina no ta duna mucho informacion riba e obligacion cu cada persona tin pa ta honesto, pa duna informacion corecto y pa no haci mal uzo di e instrumento aki.