March 14th, 2022
Den e presupuesto pa aña 2022, Gobierno di Aruba a pone un suma cuantioso pa tuma mas ambtenaar den servicio. Prome cu bo pensa pa solicita pa bira un ambtenaar, kisas ta bon pa bo conoce e derechonan y e responsabilidad cu e trabou ta bin cu ne. Den e columna di e siman aki, ta repasa e trabou como un bon “ambtenaar”.Nos generacion a lanta (ainda) cu e pensamento cu bo mester bay scol, studia bon, bay afo studia, pa asina bo por bin bek y contribui na bo pais. Den e proceso ey bo ta build up un carera profesional y retira ora bo yega edad di pensioen.
Sector priva
Si bo haci esaki den sector priva, bo crecemento lo depende hopi riba bo performance y con fuerte y stabiel bo dunado di trabou ta. Di otro banda, bo aspiracionnan por pone cu bo ta cambia di trabou of kisas cuminsa bo mesun negoshi. Den sector priva e structura di maneho ta strak y transparente. Fayonan den comportacion ta poco tolera y e enfoke ta riba produccion.
Sector publico
Si bo scoge pa e sector publico, tur locual ta conta pa cu e sector priva, ta conta mescos pero bo tin un wildcard extra. E wildcard aki ta politica. Unda politica mete, bo tin cu ‘wak bo caya’ bon. Y si abo mete cu politica bo mester ta mas cuidadoso ainda. Awor tin ambtenaar cu ta mantene nan mes na e margen di politiek, mientras cu tin otro ta bay all out cu politiek. No solamente pa motibonan di ideologia politico pero kisas tambe pa por obtene beneficionan politico, o sea, patronahe politico pa nan mes of nan famia of nan hendenan. Esaki ta un escogencia personal cu por tin su lusten pero tambe su lasten nan.
Ambtenaar
E manera tradicional di traha pa gobierno ta como ambtenaar. Pa bira ambtenaar, un persona mester cumpli cu diferente reqkisito. Den pasado hobennan por a bay Hulanda y sigui estudionan special pa ambtenaar of pa por bira ambtenaar. Un tempo, logra un posicion di ambtenaar no tabata zomaar y tabata consider’e un posicion di honor. Cu personal bon entrena y capacita riba e tereno, e aparato di gobierno ta funciona den un forma bon y eficiente. Awor, si cu tempo ken cu ta por a haya un chens den gobierno, mientras nan no tin conocimento di e materia, nos ta leu fo’i cas. Un ambtenaar por wordo nombra den tijdelijke dienst of den vaste dienst. Pa por bira ambtenaar, un persona mester tin un bon comporacion y entre otro e no por tin un strafkaart. E mester tin nacionalidad Hulandes y e mester pasa un examen medico. Na final di e proceso, gobernador tin cu firma un decreto (landsbesluit). Asina cu e landsbesluit ta firma, e persona a bira ambtenaar.E sistema di ambtenaar, for di su origen caba, ta hopi structura. Bo rango den e cuerpo ta wordo stipula a base di bo cualificacionnan. Esaki no ta depende di con lihe bo por claba bandera den campaña of cuanto borchi bo por lanta den bario. Esaki ta basa riba estudio. Segun e estudio cu un persona tin, e ta cay bou di un schaal. Cada schaal tin un cierto salario cu ne. Banda di esey, e ambtenaar ta haya cierto aumento di salario y bevordering segun e añanan ta pasa. Un ambtenaar cu sigui studia of pasa cierto cursonan, por avansa den schaal. E maximo schaal cu un ambtenaar por yega ta depende pues di su schaal ora e bira ambtenaar, segun su preparacion y con e sigui desaroya su mes.
Arbeidscontractant
Atrobe bayendo bek na pasado, nos por mira cu gobierno tabata uza e instrumento di un contract di trabou pa tuma un persona den servicio di gobierno. Particularmente ora tabata trata di un experticio cu kisas na e momento ey Pais Aruba mester di dje. Experticio kisas cu no lo cay dentro di e schaalnan cu ta conta pa ambtenaar. Un persona cu wordo contrata asina ta wordo yama un arbeidscontractant. Un arbeidscontractant tin como base e mesun contract cu un persona den sector priva. Cu e gran diferencia cu gobierno si tin e flexibilidad di termina e contracto laboral aki ora cu e kier y por ehempel no ta cay bou di Departamento di Labor. Cu otro palabra, gobierno a regla cu, contrario na sector priva, cu e si tin e flexibilidad pa termina contractnan laboral ki ora cu e kier. Ami lo bisa cu si e sistema ey ta wordo aplica y ta bon pa gobierno, anto e mester por wordo aplica pa sector priva tambe.
Un contractant no tin un landsbesluit. E no ta ambtenaar! Su contract por wordo termina. Di otro banda, tipicamente nan tambe tin hopi, si no ta tur e otro beneficionan, cu un ambtenaar tin. Tur esaki a wordo crea pa asina yuda Pais Aruba atrae e talento extraordinario aki den servicio.
Cu tempo e cos a bolter
Cu tempo e instrumento di arbeidscontractant a cambia. Un di e motibonan pa esaki ta cu un contractant por drenta servicio di gobierno como contractant cu un strafkaart. Como ambtenaar no. Tampoco como contractant, no ta mara na e schaalnan di gobierno. O sea, un persona cu, segun su preparacion lo por drenta como ambtenaar cu un rango y dus un salario abou, como contractant por haya un salario hopi mas halto. Awor esaki no ta zona manera un persona cu un experticio particular cu Pais Aruba mester, manera mi a bisa prome. Wel, aki ta unda politiek a ripara cu por uza e instrumento di arbeidscontractant tambe pa cumpra lealtad y recompensa esunnan cu por claba hopi bandera, lanta borchi durante campaña y core den parada. Asina ministernan a cuminsa rondona nan mes cu coordinadornan cu ta sinta cu e minister mientras e ta den funcion. Esakinan ta desplega diferente funcion pa e minister, manera maneha e bureau, asisti cu conseho legal, financiero, economico of tecnico pero tambe puesto di chauffeur, fotografo, skirbido di press release y comentarista riba Facebook. Awor berdad ta cu esaki ta cay den e discrecion di cada minister, pero lo por bisa tambe cu e extra gasto cu esaki ta trece cu ne ta cuestionabel. Vooral si ta asina cu e salarionan cu ta paga ta mas halto cu locual lo conta pa un ambtenaar den e mesun posicion. Esaki lo no ta mucho fair pa e ambtenaar, ni tampoco pa e pagado di belasting. Pero ya, kico haci?
DVO
Bo por traha tambe pa gobierno bou di un DVO. Esaki ta un dienst verlening overeenkomst. Pa medio di esaki gobierno ta cera un acuerdo di servicio cu un persona of su NV y e pago ta bay pa e NV. E diferencia cu e arbeidscontractant ta cu aki no tin un acuerdo laboral mes entre gobierno y e dunado di servicio y e NV mes ta responsabel pa paga e salario of salarionan di esunnan cu ta presta servicio. Por tin mas beneficio tambe, por ehempel di tene e gastonan di personal den e presupuesto stabiel, anto schuif esakinan pa e post “goederen en diensten”. Pero kisas no mester pensa asina leu of kisas nos ta mira e cos robes.
Traha pa gobierno
Cu e contribucon aki mi kier a splica e diferente formanan cu tin pa traha pa gobierno. Irespecto di cua forma bo scoge pe of cua forma bo ta eherce actualmente, tene cuenta cu comunidad ta spera di bo cu bo ta of lo sa di pone bo pais na prome luga. Na esunnan cu ta hacie, danki pa bo bon servicio.