ATL

E residencianan ta priva pero e caminda ta publico

October 18th, 2021

Si bo a yega di bay bishita un conoci, of bay na un restaurant of kisas a bay dal un keiro y b’a yega na un di e proyectonan di residencianan luhoso y exclusivo, kisas na e entrada bo por a topa un of mas security guard den uniform cu e entrada blokia ta para bo y cu ta bin puntra bo  motibo di bo bishita. Of e ta puntra bo cua cas bo a bin bishita of kisas hasta a bisa bo cu bo no mag drenta of cu bo no mag drenta cu bo bais of cu bo mag drenta pa jog riba e camindanan di e proyecto. Kisas nan ta bisa bo tambe ta ordo di e doño(nan), di e hefe, di  manager, etc. Si esaki a yega di pasa bo, kisas bo a puntra bo mes si esey ta corecto. Un proyecto asina ey of un manager di un proyecto di residencia priva of e security company tin e autoridad pa haci esey? Ban mira!

Blokia caminda

Hopi di nos, manera ami, sea tra’i Lagoen na Playa, Boegoeroei of den Isaac Wagemakerstraat na San Nicolas a lanta ta hunga riba caya. Letterlijk riba e caya. Sea ta djul, bais, futbol of cualkier otro wega cu nos a inventa. Paden den cas no tawata mag y somehow e cura tawata semper mucho chikito. E weganan tawata leuk pero leu a leu bo tin pa baha for di caminda pa auto pasa of pa no stroba trafico of un patruya di polis ta pasa y pidi nos pa no hunga riba caya pasobra e caya ta pa auto of pa publico. Cu e caya ta publico y cu tur hende tin paso liber, esey mi no mester a siña na universidad. Si un auto daña riba caminda y polis yega prome cos cu nan ta purba haci ta habri e paso di e caminda. Awor un tempo nos tawata conoce carnaval y hopi di nos a pasa marduga ta draai rond pa haya un chens pa para nos auto riba un crusada riba caya banda di e ruta di carnaval net prome cu polis cu DOW cera e caya cu baricada. Si bo logra “time e” bon, bo a arma y a haya un bon spot. Si bo no “time e” bon, polis ta pasa dal bo dos pito y un zwaailicht pa bo sigui core y no blokia e caya. Awor si mayoria di nos sa esaki, kisas e mester por pone nos – pero tambe e proyectonan di residencia, nan management y securtiy companies – uza sikiera “dos placa di sinti” y wonder si nan tin autoridad legal pa opera nan “gate” manera nan ta hacie. Pero kisas no of kisas hasta nan sa miho, pero ta hunga wega.

Caminda publico

E columa aki ta trata topico legal y ta comparti e base legal cu e lectornan pa asina cada ken por saca nan conclusion. Den e caso aki tambe. E ley di polis di Aruba (Algemene Politieverordening of APV) ta defini kico ta un caminda publico (openbare weg). Segun e ley aki, caminda publico ta inclui tur

caminda, caya, hanchi, gang, plaza, waf, brug, stupi, trottoir, area plat of cualkier otro area habri of na disposicion di areanan destina pa publico of cu ta of no ta destina pa publico pero cu de facto ta accesibel pa tur hende”. 

Esaki ta  traduccion di e esencia di articulo 1 di e APV. Awor si nos analisa esaki bon, e ora ta bira duidelijk pakico polis den carnaval ta kita nos for di e crusada cu nos a purba blokia of baha nos auto for di trottoir si nos a “horta un shot”. Pero tambe kisas nos ta cuminsa pensa ta dicon ora cu tin proyectonan di cas cu gate ta blokia e caminda publico, pasobra si nos analisa e definicion, kisas nos no ta mira mucho diferencia entre a parti di e caya cu ta for di e gate of boom y e parti paden. Pero ban para un rato y analisa un otro aspecto.

Security guard y autoridad pa para hende of auto

Pa por cumpli cu e tarea noble di protege nos comunidad, ta duna miembronan di nos Cuerpo Policial cierto autoridad. Esaki por ta por ehempel pa carga arma, pero tambe pa para un hende pa un control of den cuadro di un investigacion. Tambe a por detene un hende. Awor tambe tin e autoridad di para un hende (staande houden). Segun nos codigo di procedimiento penal, esaki ta inclui e autoridad pa polis (opsporingsambtenaar) para un auto y un boto (si, jet-ski tambe). Esaki ta e autoridad cu un polis tin, a base di ley y por uz’e solamente si na e momento ey e polis tin indicacion rasonabel cu a base di hechonan y cirunstancianan, cu un persona a comete un hecho castigabel. E ley ningun caminda ta menciona desaroyado y proyecto of security guard. Awor un polis di trafico por para un auto pa check su papelnan. Un securty guard no. Esaki ta trece cu ne cu un security guard, su supervisor, su hefe, e doño di e compania di seguridad of esun cu a contrat’e NO TIN E AUTORIDAD PA

  • pa para un ciudadano sea e ta na pia of den su auto (staande houden), tampoco
  • puntr’e su nomber, of
  • cuestiona e motibo di bishita na e compleho di residencia
  • condiciona acceso, of
  • nenga acceso na un ciudadano mientras cu e ta riba caminda publico

Esaki pa en todo caso dos motibo: (1) e no tin autoridad legal pa staande houden; y (2) e no mag stroba acceso na caminda publico. Pa ta cla, cu bo tin un bouwvergunning pa traha algo of cu bo tin un erfpacht of eigendom mes, no ta haci cu un caminda den un proyecto asina no ta publico. Tampoco djis bisa: “mi hefe di”.

Derecho fundamental constitucion

Un motibo mas segun mi ta cu Consiticion di Pais Aruba tambe ta cay den wega. Eyden ta regla tur derecho fundamental. Derechonan cu ta conta pa nos tur y nos tur kier pa protege nos. Awor ta dushi pa tin derecho pero ora di aplica Constution (mescos cu ley) bo no por scoge ki ora si bo ta aplica ley y ki ora bo ta keda sin hacie pasobra ta cumbini bo. Den nos costitucion, unda somewhere ta bisa cu cada ciudadano tin e libertad pa move riba e pida baranka aki y por wordo limita solamente si esaki ta ancra den un ley special. Ni den e APV, ni den e leynan penal ta haci un excepcion pa e proyectonan aki of pa un security guard. 

Gate of “boom” of baricada?

Un otro pregunta kisas ta si un proyecto asina por pone un booth, gate of “boom” pa limita acceso riba nan tereno. Si e booth, gate of “boom” ta riba caminda publico manera ta defini den ley, pa cuminsa mester di un permiso bou di APV pasobra e ley ta bisa cu na un caminda publico bo no por yega pone of posiciona algo. E algo aki, segun mi, tambe ta conta pa un “gate, un “boom”, un “security booth”, baricada of e pilonnan di trafico. Ademas tin un prohibicion specifico. Tambe ta prohibi pa crea cualkier estorbo pa mobilidad riba un caminda publico. Mi lo no pasa door di ful e APV pero mi lo menciona por ultimo cu no mag stroba ciclistanan di tin acceso riba caminda publico. 

Mi cas, mi cas

Awor no compronde mi robes, esun cu tin un cas den un proyecto asina mag dicidi ken ta drenta su cura of no of ken e ta laga drenta su cas. E cas no ta cay bou di definicion di caminda publico. Eynan e doño por pone un security guard den su cura si e kier y controla cuanto e kier. Pero e security guard no por slenter riba e trottoir y para hende riba e trotoir. 

Otro areanan

Den e areanan comercial, manera restaurant, e doño por restringi entrada. Si tin parkeerplaats priva cu ta pertenece na doño di un condominio of cas, esey tambe ta cay bou di propiedad individual y por regula ken por uz’e of no. Di otro banda ta comprendibel cu un comunidad asina ta haya great cu no tur hende por drenta den nan bario. Comprendibel. Kisas te hasta a dicidi di cumpra den un bario asina pa e motibo ey. Tambe comprendibel. Cu tin miedo pa robo of vandalismo tambe ta comprendibel. Tambe ta comprendibel cu un hende a gasta hopi placa pa biba eynan. Pero ningun di esaki ta hustifca mañan cu nan por cuminsa cana rond cu arma sin permiso pasobra ta “nan community”. Laga e cosnan ey pa e cowboysnan na Merca y ban nos tur cumpli cu ley. After all, e ley ta conta y ta pa nos tur.

 

Share on social media

Facebook
Twitter
LinkedIn