Riba dia 1 di september 2021 a cambia nos Codigo Civil. Big deal! Hopi hende no sa mes of no ta give a damn mucho (style di Benny). Toch e ley aki ta importante pasobra e ta raca hopi aspecto di nos bida. Pero hopi biaha e informacion no ta yega nos. E parti cu si ta pone cu nos mester give a damn ta cu tin biaha tin cambionan fundamental cu ta pasa sin cu nos ta paga tino. Cambionan cu ta bay contra di con cos tabata bay den pasado of contra di cosnan cu nos a custumbra di tende. Ora bo haya bo confronta cu algo asina, bo por keda sorprendi. E sorpresa aki por ta placentero pero e por ta poco amargo tambe. Tur cos ta depende naturalmente di cada persona y nan situacion en particular. Awe mi ta comparti un di e cambionan aki cu ta toca e aspecto di mayornan y yiunan menor di edad. Ban wak.
Casamento
Ta conoci cu ora di casa, pastor ta bisa tur hende pa yena e blachinan di trouwboek cu nomber di yiu. Si dicidi di haci esey, e yiu of e yiunan cu nace, automaticamente ta cay bou di responsabilidad di e mayornan. Esaki no ta nada nobo. Ta ora tin un divorcio e ora e tema di voogd ta lanta cabes.
Codigo civil 2002
E tempo ey nos legislado a scoge pa sigui e modelo Hulandes. Un modelo cu tabata data di aña 1992. E modelo ey tabata sali for di e punto di bista cu ora di divorcio e responsabilidad di e muchanan comparti entre e dos mayornan no ta sigui. O sea, ademas di un split di e pareha, automaticamente tabata bin un split di e responsabilidad di yiu(nan), a menos cu ambos mayor pidi pa no bin un split. Den practica esey no tabata sosode mucho. E resultado tabata sali sea via un areglo madura y amigabel entre e mayornan of despues di un bon pelea den corte cu tur sorto di rapport di voogdijraad, rapport di polis, etc, un tabata keda cu e voogdij.
Corte supremo 2008
Na maart 2008, Corte Supremo di Hulanda a dicta cu e sistema Hulandes – esun cu nos a copia – ta ful fout! Fout pasobra e sistema ta contra articulonan 6 y 8 di e Tratado Europeo pa proteccion di e derechonan humano y libertadnan fundamental. Articulo 8 di e tratado ta regla e derecho di eherce derechonan paternal (the excercise of parental rights). Corte Supremo a haya cu e derecho di articulo 8 ta un derecho civil den sentido di articulo 6 inciso 1, cu ta garantisa cu e tata tambe mester tin e derecho di pidi pa e responsabilidad comparti y no solamente manera e ley tabata bisa ora tur dos mayor so pidi pa esaki. Prome cu esey, na februari 2008 den un otro caso, ta Corte Supremo a cuminsa bay den e direcion menciona. Cu otro palabra, a bira duidelijk cu e sistema Hulandes no tabata bon.
Hulanda 2005
Ya na aña 2005 a bin cambio di ley den e codigo civil pa asina despedi di e sistema cu ya caba nan tabata mira cu no ta conforme e Tratado Europeo. Cu esaki a haci un esfuerso pa limita e daño cu e sistema inhusto a causa.
Aruba 2005-2021
Cerca nos cos ta cana poco mas slow. A dura 16 aña prome cu nos politiconan den parlamento por a aproba e codigo civil pa regla e inigualdad entre tata cu mama riba e punto aki. Nos politiconan sigur no mester a warda te ora e codigo civil pasa pa drecha e cos aki. Si nan tabata let op, studia desaroyo na Hulanda y pensa un tiki pa comunidad, nan por a pasa un amienda riba e ley aki, cu mi ta sigur lo a pasa den un forma unanime. Pero…e parlamentarionan – cu hopi di nan no ta di e honorabel ey – tabata mucho bezig ta insulta otro y famia di otro en bes di let op. Imagina cuanto mayor y mucha a wordo perhudica door di esaki. Parlamento, great job!!
Aruba 2021
Penado no ta pena pa largo! Desde prome di september 2021, ora e codigo civil a pasa, e ley a cambia. Awor e cos a bolter. Ora di un divorcio automaticamente ambos mayor ta keda cu e responsabilidad comparti, o sea e voogdij, a menos cu corte cay aden y dicidi di haci esaki otro den e interes di e yiu(nan).
Beneficio di e cambio?
E responsabilidad comparti tin como bentaha cu ambos mayor ta keda “accountable” pa cu nan responsabilidad como tal y no bisa wel ami no ta voogd y ta laba man. Tambe nos legislado ta haya cu e sistema aki ta respeta e derecho fundamental di e bida familiar, manera ancra den articulo 8 di e Tratado Europeo y asina minimalisa e metemento di gobierno den esaki.
Experiencia positivo
Na Hulanda e experiencia cu e responsabilidad comparti ta positivo. Mas cerca di cas, den Caribe e sistema di responsabilidad comparti ta masha normal. Esaki ta confirma tambe door di e hues Hulandes, mr. Bob de Wit, un hues cu antes tabata traha den nos Hof na Corsou, pero cu despues a pasa pa bira hues den e Caribbean Court of Justice na Trinidad. Ey nan ta papia di “joint custody”.
Punto di salida
Desde prome di september 2021 esaki ta e punto di salida pa locual ta voogdij ora di divorcio “joint custody”. Awor si partidonan palabra otro y pidi hues pa pone “single custody”, hues en general lo honra esaki. Di otro banda, hues por bolter e cos tambe y sin cu e mayornan kier pone “joint custody” of “single custody”. E unico criteria cu e hues lo aplica ta “best interest of the child”. E hues lo haci e determinacion aki a base di cada caso y a base di e circunstancianan en particular. E por bira y apunta un tercero tambe si esey ta den e miho interes di e mucha.
En corto
Cu e cambio di e ley aki, e regla ta cu ora di un divorcio, e mama y tata, tur dos, ta keda comparti e responsabilidad riba e yiu(nan) mescos cu ora nan tabata casa. Hues lo cay aden solamente si ambos partido pidi of si hues ta haya cu e mester cay aden, den e miho interes di e mucha(nan). Door di tarda hopi cu e aspecto aki, parlamentarionan a perhudica hopi famia na Aruba.